Impact factor là gì?

Journal Impact Factor (JIF) là một chỉ số được sử dụng rộng rãi để đánh giá tác động và tầm quan trọng của một tạp chí học thuật trong lĩnh vực nghiên cứu của nó. Được tính toán và công bố hàng năm bởi Clarivate Analytics trong Journal Citation Reports (JCR), Impact Factor của một tạp chí được xác định bởi số lần các bài báo được trích dẫn trong một năm nhất định so với tổng số bài báo được xuất bản trong hai năm trước đó. Tỷ lệ này không chỉ phản ánh mức độ ảnh hưởng của các nghiên cứu mà tạp chí công bố mà còn được xem là một chỉ số quan trọng đối với các nhà nghiên cứu khi chọn nơi gửi bài của mình để xuất bản.

Mặc dù JIF là một công cụ hữu ích trong việc đánh giá chất lượng và ảnh hưởng của một tạp chí, nó cũng đi kèm với một số hạn chế và chỉ trích. Một trong những chỉ trích lớn nhất là JIF có thể gây ra sự thiên vị về mặt xuất bản, khuyến khích các tạp chí tập trung vào việc công bố các bài báo có khả năng đạt được số lượng trích dẫn cao trong một thời gian ngắn thay vì tập trung vào chất lượng nghiên cứu lâu dài và bền vững. Ngoài ra, JIF không phản ánh sự đóng góp của từng bài báo riêng lẻ hoặc tác động của nó đối với cộng đồng khoa học rộng lớn hơn.

Trong những năm gần đây, đã có nhiều nỗ lực nhằm phát triển các chỉ số đánh giá tạp chí khác nhau giúp giảm bớt những hạn chế của JIF. Đó bao gồm các chỉ số như Scimago Journal Rank (SJR) và CiteScore từ Scopus, cả hai đều cung cấp cái nhìn tổng quan hơn về tác động và uy tín của một tạp chí trên cơ sở cách tiếp cận và dữ liệu khác nhau. SJR, ví dụ, xem xét cả chất lượng của các trích dẫn bằng cách đánh giá nơi xuất xứ của chúng, từ đó cung cấp một hình ảnh phức tạp và đa chiều hơn về tác động thực sự của tạp chí.

Trong những năm qua, đã có một số thay đổi và đề xuất cải tiến cách tính toán JIF nhằm giảm bớt các hạn chế và cải thiện độ tin cậy và công bằng của chỉ số này. Mặc dù không có sự thay đổi lớn trong cơ bản của công thức tính JIF, các nỗ lực đã được thực hiện nhằm tinh chỉnh và cải thiện quy trình đánh giá ảnh hưởng của tạp chí, dưới đây là một số điểm nhấn:

1. Tăng cường minh bạch: Trong những năm gần đây, Clarivate Analytics đã nỗ lực tăng cường minh bạch trong cách tính toán JIF. Điều này bao gồm việc cung cấp nhiều thông tin hơn về quy trình tính toán và các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số này, nhằm giúp các nhà nghiên cứu và nhà xuất bản hiểu rõ hơn về cách JIF được xác định.
2. Chống thao túng chỉ số: Có những biện pháp được đề xuất và áp dụng nhằm ngăn chặn hoặc giảm thiểu thao túng JIF, như thực hành tự trích dẫn quá mức nhằm tăng số lượng trích dẫn. Clarivate đã trong một số trường hợp loại bỏ tạp chí khỏi cơ sở dữ liệu JCR hoặc điều chỉnh JIF của chúng nếu phát hiện có hành vi cố ý thao túng chỉ số trích dẫn.
3. Chú trọng đến chất lượng nghiên cứu: Đã có những cuộc thảo luận và đề xuất nhằm đánh giá cao hơn nữa chất lượng nghiên cứu thay vì chỉ số lượng trích dẫn. Điều này bao gồm việc khuyến khích các phương pháp tính toán mới như “Field-Weighted Citation Impact” (FWCI), có thể cung cấp cái nhìn công bằng hơn bằng cách tính đến sự khác biệt về mức độ trích dẫn giữa các lĩnh vực khác nhau.
4. Nhấn mạnh sự đa dạng của chỉ số đánh giá: Trong bối cảnh khoa học hiện đại, yêu cầu về đa dạng hóa các chỉ số đánh giá tài liệu khoa học đang ngày càng tăng lên. Điều này bao gồm việc sử dụng nhiều chỉ số khác nhau như h-index, Altmetrics, CiteScore (Scopus) và nhiều chỉ số khác, nhằm cung cấp một bức tranh đa chiều và toàn diện về ảnh hưởng và tác động của tạp chí.

Tóm lại, trong khi JIF vẫn là một chỉ số rất quan trọng trong việc đánh giá tạp chí, cộng đồng học thuật đang chuyển dần đến việc áp dụng một cách tiếp cận đa chiều và đa dạng hóa các chỉ số, nhằm mô tả một cách chính xác và công bằng hơn về tác động và uy tín của tạp chí cũng như công trình nghiên cứu.

Tính đến thời điểm hiện tại, Journal Impact Factor (JIF) được tính toán cho các tạp chí thuộc hai cơ sở dữ liệu chính là Science Citation Index Expanded (SCIE) và Social Sciences Citation Index (SSCI), cả hai đều là phần của Web of Science Core Collection do Clarivate Analytics quản lý. Thông qua Journal Citation Reports (JCR), JIF cung cấp một chỉ số đánh giá tác động của tạp chí trong lĩnh vực học thuật dựa trên số lần bài báo được trích dẫn. Từ năm 2021, một số tạp chí từ Emerging Sources Citation Index (ESCI) cũng bắt đầu được xem xét để tính toán JIF. Điều này là một phần của nỗ lực của Clarivate nhằm mở rộng phạm vi và đa dạng của các tạp chí được công nhận có ảnh hưởng trong lĩnh vực học thuật và khoa học, nhất là những tạp chí mới và các lĩnh vực nghiên cứu đang phát triển.

Tóm lại, hiện nay các tạp chí thuộc SCIE, SSCI và một lựa chọn từ ESCI là những tạp chí có khả năng được công bố JIF trong Journal Citation Reports. Sự mở rộng này phản ánh nỗ lực của Clarivate trong việc đánh giá sâu hơn tác động học thuật và khoa học của các tạp chí khắp mọi lĩnh vực nghiên cứu.